Dalam era globalisasi yang semakin pesat, kepelbagaian telah menjadi ciri utama masyarakat moden. Menjadi suatu yang sia-sia apabila kepelbagaian tidak dapat diraikan dan dipandang sebagai entiti yang asing dan tidak dapat diterima.
Apabila kepelbagaian diterima sebagai sebahagian daripada acuan kehidupan, unsur ini mampu memperkaya kehidupan, memupuk keharmonian dan mencetuskan kemajuan negara yang mampan.
Allah SWT telah sengaja mencipta umat manusia dengan kepelbagaian bagi manfaat manusia itu sendiri. Allah SWT berfirman dalam kitab-Nya yang mulia (maksudnya):
“Wahai manusia! Sesungguhnya Kami telah menciptakan kamu daripada lelaki dan perempuan, dan Kami telah menjadikan kamu berbagai bangsa dan bersuku puak supaya kamu berkenal-kenalan (dan beramah mesra antara satu dengan yang lain). Sesungguhnya semulia-mulia kamu di sisi Allah ialah orang yang lebih takwanya antara kamu, (bukan yang lebih keturunan atau bangsanya). Sesungguhnya Allah Maha Mengetahui lagi Maha Mendalam Pengetahuan-Nya (akan keadaan dan amalan kamu).” (Al-Hujurat: 13)
Ayat ini menekankan bahawa kepelbagaian adalah rahmat daripada Allah, bertujuan untuk membolehkan kita saling mengenali dan belajar antara satu sama lain.
Di Malaysia, terdapat lebih daripada 130 bahasa dan dialek yang dituturkan, menjadikannya salah satu negara yang paling beragam dari segi linguistik di dunia. Kepelbagaian linguistik ini bukan sahaja memperkaya warisan budaya negara, tetapi juga menyumbang kepada pemahaman silang budaya yang lebih baik.
Malaysia, sebagai negara majmuk, telah menjadi contoh di persada dunia daripada aspek bagaimana pelbagai kumpulan etnik dan agama boleh hidup bersama dengan harmoni.
Walau bagaimanapun, hidup dalam kepelbagaian juga membawa cabaran tersendiri. Kajian oleh Institut Kajian Etnik (KITA) Universiti Kebangsaan Malaysia (2022) mendapati walaupun tahap toleransi antara kaum di Malaysia secara umumnya tinggi, masih terdapat isu-isu yang perlu ditangani seperti stereotaip dan diskriminasi yang berterusan.
Fiqh al-Ta’ayush: Panduan Islam untuk kehidupan majmuk
Dalam Islam, terdapat satu cabang ilmu yang dikenali sebagai Fiqh al-Ta’ayush, yang menyeru kepada kehidupan majmuk secara bersama dan aman damai. Disiplin ini mengajar umat Islam cara hidup bersama dengan harmoni dengan orang daripada latar belakang yang berbeza, mempromosikan kasih sayang dan pemahaman bersama antara komuniti yang berbeza.
Prinsip-prinsip Islam mengenai keadilan, belas kasihan dan hormat-menghormati bukan sahaja terpakai kepada sesama Muslim, tetapi juga kepada semua manusia tanpa mengira agama atau latar belakang.
Dalam konteks Malaysia, konsep Fiqh al-Ta’ayush telah diaplikasikan dalam pelbagai aspek kehidupan sosial dan politik. Sebagai contoh, Jabatan Perdana Menteri (Hal Ehwal Agama) dan Kementerian Perpaduan Negara (KPN) dan agensinya serta Pertubuhan Bukan Kerajaan (NGO) telah menyokong dan menganjurkan pelbagai program dialog antara agama yang bertujuan untuk meningkatkan pemahaman dan kerjasama antara pelbagai komuniti agama di Malaysia.
Malah kerajaan telah mewujudkan Jawatankuasa Keharmonian Antara Penganut Agama (HARMONI) yang mempunyai 30 ahli daripada pelbagai agama dan latar belakang untuk memelihara perhubungan yang baik dalam kalangan pemimpin serta penganut pelbagai agama berteraskan semangat saling menghormati dan bekerjasama di semua peringkat.
Masyarakat yang dapat menggarap kefahaman sebenar tentang fiqh at-ta’ayush membolehkan kepelbagaian dilihat sebagai aset yang berharga. Seterusnya perpaduan dan keharmonian yang terhasil daripada pemahaman ini dapat membina negara yang kuat dan memperkukuh ummah, yang akhirnya membawa kepada sebuah negara yang sejahtera dan mendapat keampunan Allah, seperti yang digambarkan dalam konsep “baldatun toyyibatun wa Rabbun Ghafur”.
Nilai-nilai asas tamadun
Menurut seorang tokoh tersohor dalam sosioekonomi, Ibn Khaldun, asas tamadun yang maju berakar umbi dalam nilai-nilai bersama dan solidariti antara rakyatnya. Nilai-nilai seperti kejujuran, integriti, hormat dan harmoni membentuk tulang belakang penting masyarakat yang maju.
Ibn Khaldun menekankan konsep solidariti atau kekitaan sebagai faktor utama dalam kebangkitan dan kejatuhan tamadun. Beliau berpendapat bahawa masyarakat yang mempunyai “asabiyah” yang kuat lebih mampu menghadapi cabaran dan mencapai kemajuan kerana mereka bekerja bersama dan saling menyokong.
Sebaliknya, masyarakat yang lemah dalam “asabiyah” mungkin menghadapi lebih banyak kesukaran dan risiko kejatuhan. Justeru, negara-negara dengan institusi politik dan ekonomi yang inklusif cenderung untuk lebih stabil dan makmur dalam jangka panjang.
Dalam konteks Malaysia, nilai-nilai asas ini tercermin dalam prinsip-prinsip Rukun Negara, yang menekankan kepercayaan kepada Tuhan, kesetiaan kepada raja dan negara, keluhuran perlembagaan, kedaulatan undang-undang, dan kesopanan dan kesusilaan. Prinsip-prinsip ini bertujuan menyatukan rakyat Malaysia yang pelbagai dan membentuk asas untuk pembangunan negara yang mampan.
Cabaran dan peluang masa depan
Walaupun Malaysia telah mencapai banyak kejayaan dalam menguruskan kepelbagaiannya, masih terdapat cabaran yang perlu ditangani. Kajian oleh Merdeka Center menunjukkan bahawa walaupun majoriti rakyat Malaysia menghargai kepelbagaian negara, masih terdapat ketegangan antara kaum dan agama yang perlu ditangani.
Walau bagaimanapun, cabaran-cabaran ini juga memberi peluang untuk pertumbuhan dan pembaharuan. Pelbagai inisiatif telah dilancarkan untuk menangani isu-isu ini, termasuk program pendidikan yang mempromosikan pemahaman antara budaya, dasar-dasar ekonomi yang bertujuan mengurangkan ketidaksamaan dan platform dialog yang menggalakkan perbincangan terbuka tentang isu-isu sensitif.
Kepelbagaian Malaysia bukan sahaja memperkaya kehidupan rakyatnya, tetapi juga membentuk asas untuk masyarakat yang harmoni dan tamadun yang maju.
Cabaran masa depan akan memerlukan komitmen berterusan daripada semua lapisan masyarakat untuk memupuk pemahaman, toleransi dan kerjasama antara pelbagai kumpulan. Dengan mengambil inspirasi daripada warisan budayanya yang kaya dan berpandukan nilai-nilai universal kemanusiaan, Malaysia berada dalam kedudukan yang baik untuk terus menjadi contoh bagaimana kepelbagaian boleh menjadi pemangkin untuk kemajuan dan keharmonian sosial.
Kita perlu sentiasa ingat bahawa kekuatan sebenar sesebuah negara tidak terletak pada keseragaman rakyatnya, tetapi pada keupayaan mereka untuk bersatu dalam kepelbagaian, saling menghormati perbezaan dan bekerja bersama ke arah matlamat yang sama. Inilah intipati sebenar konsep “Kepelbagaian dalam Perpaduan” yang telah lama menjadi asas kejayaan Malaysia sebagai sebuah negara majmuk. Mari bersama-sama jadikan Malaysia sebuah negara rahmah.
Hj Badlishah Sham Baharin
Presiden
Pertubuhan IKRAM Malaysia
