Penambahbaikan sistem kuota secara beransur-ansur membawa kepada meluaskan margin penyertaan wanita menjadi wakil rakyat.
Selepas beberapa dekad penguasaan patriarki terhadap institusi perwakilan, sejak awal milenium, negara telah mula melaksanakan langkah peralihan positif yang memihak kepada wanita dalam bidang politik, melalui siri pembaharuan yang memudahkan akses wanita ke parlimen iaitu pelaksanaan kuota wanita.
Walau bagaimanapun, bacaan statistik menunjukkan perwakilan parlimen mungkin memberi gambaran palsu tentang realiti pemerkasaan politik wanita.
Ini kerana pengalaman sebelum ini telah membuktikan bahawa kuota itu ditumpukan kepada beberapa aspek hasil pilihan raya dengan menghasilkan kelas politik yang mengeksploitasi langkah diskriminasi.
Sehubungan dengan ini, kami tertanya-tanya tentang konteks memasukkan kuota wanita dalam sistem pilihan raya, dan tentang keuntungan positifnya, serta kesan negatifnya dan kemungkinan mengubah halanya untuk memenuhi kepentingan pemerkasaan politik sebenar terhadap negara.
Dalam paksi pertama, perlu dilihat laluan dan hasil perwakilan parlimen untuk wanita sebelum dan selepas penggunaan kuota.
Dalam paksi kedua pula, perlu dilihat kepada inventori kesan positifnya terhadap sistem kuota, sambil meneliti kesan yang tidak jelas dan meneroka peluang untuk menambah baik ukuran diskriminasi positif dengan cara yang meningkatkan keberkesanan peranan politik wanita dan meningkatkan sumbangan mereka dalam penggubalan dasar awam.
Transformasi Perwakilan Politik Wanita
Walaupun wanita Malaysia telah mencapai banyak kejayaan dalam pelbagai bidang, namun dengan adanya perubahan-perubahan di peringkat global, wanita perlu dipertingkatkan pengupayaannya dalam sektor ekonomi, sosial dan politik.
ini penting bagi memastikan wanita menikmati kehidupan yang berkualiti dan sejahtera terutamanya dari segi kesaksamaan gender.
Pelan Tindakan Pembangunan Wanita 2009 telah mensasarkan sekurang-kurangnya 30 peratus wanita di semua peringkat pembuat keputusan dan politik dalam semua sektor.
Walaupun kepimpinan wanita dalam pembuat keputusan di sektor awam telah mencapai lebih 30 peratus dan swasta menghampiri 30 peratus, namun hingga kini kepimpinan dalam sektor politik dan badan legislatif masih amat berkurangan dan tidak dapat mencapai sasarannya.
Kehebatan kepimpinan wanita dalam organisasi dan syarikat tidak dapat dinafikan lagi. Contohnya, jika diteliti senarai Fortune 500 di Amerika Syarikat, didapati 15 peratus ketua eksekutifnya adalah wanita.
Syarikat yang mempunyai ramai wanita dalam lembaga pengarahnya memberi pencapaian yang tinggi dan lebih berjaya berbanding yang tidak ramai wanita.
Ini menunjukkan peri pentingnya dan keperluan kepimpinan wanita dalam sesuatu organisasi termasuklah sistem politik dan badan legislatif negara. Ia amat tidak kena dan bertepatan sekiranya kepimpinan wanita masih kurang sekiranya Malaysia ingin maju dan progresif.
Calon Parlimen Wanita Rendah
Oleh itu, usaha-usaha yang digembleng oleh kumpulan PantauPRU15 agar 30 peratus wanita menjadi calon dalam pilihan raya perlu disokong.
Namun, kumpulan pemantau yang diketuai oleh Majlis Kebangsaan Pertubuhan Wanita (NCWO) ini pada 10 November lalu telah mengatakan bahawa parti politik telah gagal mengotakan janji mereka untuk meletakkan 30 peratus calon wanita untuk Pilihan Raya Umum ke-15 (PRU15).
PantauPRU15 terdiri daripada gabungan 200 NGO wanita dan 20 organisasi masyarakat sivil dan ahli akademik yang sehaluan ditubuhkan untuk menonjolkan kepentingan meningkatkan perwakilan wanita dalam badan perundangan.
Kumpulan itu turut menggesa parti politik meletakkan sekurang-kurangnya 30 peratus calon wanita dalam PRU15, memantau dan menganalisis prestasi parti politik berkenaan dengan bilangan calon wanita dalam PRU15 dan memberikan sokongan profesional dan psikososial kepada calon wanita.
Ia mengatakan bahawa parti politik di Malaysia telah gagal mengiktiraf wanita sebagai pemimpin dan dipilih sebagai calon dalam PRU15.
“Walaupun parti politik yang berbeza telah komited dengan sasaran meletakkan 30 peratus calon wanita dalam pilihan raya di forum “Memacu Realiti Meningkatkan Perwakilan Wanita dalam Pilihan Raya Umum Ke-15 dan Badan Legislatif’ sebelum ini, berdasarkan analisis data yang diperoleh setakat 3 November, peratusan calon wanita yang diumumkan untuk kerusi parlimen adalah kurang daripada 30 peratus,” dedah gabungan itu.
Peratusan calon wanita dalam pelbagai gabungan parti politik ialah:18 peratus untuk Pakatan Harapan, 13.3 peratus untuk Gerakan Tanah Air, 11 peratus untuk Barisan Nasional, 9.3 peratus untuk Perikatan Nasional, 16.1 peratus untuk Gabungan Parti Sarawak, dan 12.5 peratus untuk Gabungan Rakyat Sabah-Barisan Nasional.
“Prestasi Pakatan Harapan sebahagian besarnya disumbangkan oleh DAP, yang mencapai 25.4 peratus calon wanita.
“Ini diikuti 20 peratus dalam UPKO (United Progressive Kinabalu Organisation), 17 peratus dalam PKR dan 17 peratus dalam Muda (Malaysian United Democratic Alliance). Pejuang (Parti Pejuang Tanah Air) mengumumkan 19.4 peratus calon wanita.
Kuota dan Pemerkasaan Politik Wanita
Penyertaan wanita dalam politik dan akses mereka kepada dasar pembuat keputusan, khususnya parlimen telah menjadi petunjuk untuk mengukur sejauh mana mereka menikmati hak politik mereka. Walau bagaimanapun, perwakilan parlimen tidak terhad kepada petunjuk angka semata-mata.
Walau berapa pun bilangan ahli parlimen wanita, pengaruh mereka akan kekal terhad jika mereka tidak terlibat dalam memikul tanggungjawab dengan meningkatkan penyertaan dalam kepimpinan di parlimen seperti speaker parlimen mahupun ahli kabinet.
Sehubungan dengan ini, adalah perlu untuk mengambil perspektif holistik bagi pemerkasaan politik wanita, dan bukannya mengehadkan dirinya kepada mekanisme kuota, berdasarkan hasil pengalaman dunia.
Kuota dalam bentuk semasanya telah melepasi tujuannya sebagai mekanisme peralihan yang ditinggalkan setelah wanita terbiasa dengan tindakan politik.
Namun, amalan selama beberapa dekad telah mengubahnya menjadi mekanisme untuk menyekat penyertaan politik wanita dan membatasinya kepada templat diskriminasi yang telah menjadi tidak produktif. Kuota hanyalah salah satu daripadanya.
Kuota itu hanyalah tindakan diskriminasi yang sepatutnya dihadkan pada masanya dalam agenda jelas yang bertujuan untuk mengubah mentaliti lelaki dan membuat mereka menerima peranan wakil rakyat wanita.
Oleh itu, pemerkasaan politik yang mampan wajar diwujudkan mengikut pelbagai pendekatan untuk meningkatkan perwakilan parlimen wanita. Perbezaan sedia ada memberikan rujukan yang memupuk kedudukan konservatif untuk memasukkan wanita dalam bidang politik.
Dengan menjejaki dan menganalisis petunjuk penyertaan politik wanita, nampaknya Malaysia telah mengambil langkah penting ke arah meningkatkan kehadiran wanita menjadi calon wakil rakyat. Namun, sekali lagi kuota itu tidak diterjemahkan dengan sesungguhnya pada PRU15 kali ini.
Kesimpulan
Keuntungan serta-merta sistem kuota tidak seharusnya mengaburkan kesan ke atas masa depan penyertaan kepimpinan wanita dan realiti kedudukan wakil mereka dalam institusi yang dipilih kerana semakin banyak bilangan kerusi dalam senarai diperluaskan.
Ada sesetengah pihak mencari jalan dalam sistem kuota untuk menahan wanita dalam ‘ghetto pilihan raya’ dan mengecualikan mereka daripada bersaing di kawasan pilihan raya serta meletakkan di tempat yang selamat.
Ketidaksamaan dan ketidakstabilan perwakilan wanita menunjukkan bahawa kuota pilihan raya dalam bentuk semasa telah ‘meletihkan’ kepentingan hak asasi manusianya.
Ia seakan telah kehilangan hubungannya dengan idea demokrasi sebagai teknik peralihan dalam proses pemerkasaan politik wanita, yang strateginya mesti dipertimbangkan semula.
Antaranya adalah dengan mentakrifkan agenda dan prosedur yang jelas untuk penambahbaikan automatik perwakilan politik wanita dan bukannya pertaruhan hanya pada sistem kuota, walaupun konsensus politik memerlukan pengekalan kuota.
Dr Sabariah Baharun, Naib Ketua Wanita & Ahli Jawatankuasa Pusat, Pertubuhan IKRAM Malaysia
Atriza Umar, Pegawai Jabatan Penyiaran dan Multimedia, Pertubuhan IKRAM Malaysia.
