Kebelakangan ini, negara dikejutkan dengan pelbagai kes keganasan di sekolah — daripada buli yang membawa kematian hingga gangguan dan serangan seksual. Fenomena ini bukan sahaja mengancam keselamatan pelajar, malah menggugat nilai moral dan kesejahteraan masyarakat.
Pertubuhan IKRAM Malaysia (IKRAM) sebagai badan dakwah dan pendidikan, melihat isu ini memerlukan pendekatan menyeluruh dan berasaskan rahmah, bukan sekadar hukuman.
Pendekatan tersebut telah pun diamalkan melalui konsep Sekolah Rahmah dalam sistem pendidikan Musleh, yang menekankan nilai kasih sayang, keadilan dan keselamatan insan.
Berdasarkan kajian akademik dari universiti tempatan seperti UTM, UUM dan UKM, terdapat lima strategi utama yang terbukti berkesan untuk menangani isu ini: polisi sekolah, kurikulum, latihan guru, kaunseling dan keselamatan fizikal.
- Polisi sekolah dan mekanisme aduan
Kajian oleh Yahaya (2006) dari UTM menunjukkan bahawa kes buli berlaku dalam pelbagai bentuk — fizikal, lisan dan siber — dan sering berpunca daripada kelemahan sistem disiplin serta kekurangan garis panduan yang jelas.
Kajian susulan oleh Yahaya & Hassan (2007) pula meneliti isu gangguan kehormatan dalam kalangan guru dan mendapati banyak kes tidak dilaporkan kerana tiada prosedur aduan yang selamat.
Oleh itu, sekolah perlu menggubal polisi antibuli dan antigangguan seksual yang jelas, dengan menyediakan saluran aduan rahsia serta sistem perlindungan mangsa. Sekolah Musleh boleh menjadi model pelaksanaan kerana telah menekankan nilai keadilan dan tanggungjawab moral dalam tadbir urus sekolah.
- Kurikulum pendidikan dan kesedaran nilai
Kajian di Universiti Utara Malaysia (Abdul Razak Manaf et al., 2012) mendapati tahap pengetahuan seksualiti dalam kalangan pelajar Malaysia masih rendah, dan majoriti mendapat maklumat daripada sumber tidak sahih.
Sementara kajian oleh Siti Marhamah Kamarul Arifain et al. (UKM) menunjukkan bahawa nilai agama dan sokongan institusi merupakan faktor pelindung terhadap tingkah laku berisiko.
Oleh itu, pendidikan tentang hubungan sihat, adab pergaulan dan konsep “consent” perlu dimasukkan dalam kurikulum sekolah secara berhemah dan berpaksikan nilai Islam.
Dalam konteks Sekolah Rahmah, kurikulum harus membentuk pelajar yang bukan sahaja berilmu, tetapi juga berakhlak dan empati, melalui modul seperti Pendidikan Adab, Akhlak Mulia dan Kem Kepimpinan Rahmah.
- Latihan guru dan peranan murabbi
Guru memainkan peranan penting sebagai barisan hadapan dalam pencegahan buli dan keganasan. Namun, kajian menunjukkan ramai guru tidak mendapat latihan khusus dalam pengesanan awal dan intervensi tingkah laku pelajar.
Latihan berasaskan konsep murabbi seperti dalam sistem Musleh perlu diperluas. Guru bukan sekadar pengajar, tetapi pendidik rohani dan emosi yang membimbing pelajar dengan hikmah dan kasih sayang.
Latihan pengurusan bilik darjah, komunikasi berempati dan intervensi restoratif perlu dijadikan sebahagian daripada pembangunan profesional guru. Sekolah Rahmah juga melatih pelajar sebagai pemimpin rahmah, melalui program seperti Kem Kepimpinan Rahmah yang menekankan kepimpinan berasaskan akhlak, empati dan tanggungjawab sosial.
- Kaunseling dan sokongan psikososial
Kajian tempatan menunjukkan mangsa buli dan pencerobohan kehormatan sering mengalami tekanan emosi yang tinggi. Namun, sistem kaunseling sekolah masih lemah dan terhad kepada aspek akademik.
Sekolah perlu mempunyai kaunselor terlatih dalam isu trauma, buli dan gangguan seksual serta saluran sokongan mangsa yang rahsia dan mudah diakses. Selain mangsa, pelaku juga perlu diberi ruang pemulihan melalui pendekatan restorative justice, yang membantu mereka memahami kesan perbuatan dan berubah secara mendalam.
Dalam sistem Sekolah Rahmah, peranan kaunselor diperluas kepada bimbingan akhlak dan kesejahteraan emosi, dengan prinsip bahawa setiap insan boleh diperbaiki melalui kasih sayang dan nasihat yang lembut.
- Keselamatan fizikal dan persekitaran sekolah
Walaupun elemen nilai sangat penting, faktor fizikal juga tidak boleh diabaikan. Pengawasan yang lemah di kawasan sekolah boleh membuka ruang kepada insiden tidak diingini.
Sekolah disarankan agar melaksanakan audit keselamatan berkala, mempertingkatkan pengawasan pada waktu kritikal (rehat, transit, asrama) dan menggunakan kemudahan seperti CCTV serta sistem kawalan pintu masuk.
Namun, langkah ini perlu disertai dengan pembangunan budaya rahmah agar kawalan fizikal tidak menimbulkan rasa takut, tetapi rasa dilindungi dan disayangi.
Sekolah Musleh telah mempraktikkan pendekatan ini dengan menggabungkan keselamatan fizikal dan bimbingan spiritual melalui aktiviti harian seperti usrah pelajar, mentor-menti dan kepimpinan rahmah.
Sekolah Rahmah sebagai rangka penyelesaian
Konsep Sekolah Rahmah yang diperkenalkan oleh IKRAM Musleh menekankan nilai-nilai utama seperti:
- Keadilan (al-‘Adālah) – memberi hak dan hukuman secara saksama tanpa pilih kasih.
- Kasih Sayang (Rahmah) – mengasihi setiap warga sekolah sebagai insan bernilai.
- Keselamatan (Salamah) – memastikan sekolah menjadi tempat yang bebas daripada ketakutan.
- Empati dan Ihsan – memahami dan membantu orang lain, bukan menghukum semata-mata.
Nilai-nilai ini terbukti mampu membentuk suasana sekolah yang menenangkan dan mengekang perilaku ganas. Sekolah Rahmah bukan sekadar slogan, tetapi sistem yang berasaskan latihan murabbi, kurikulum bersepadu dan budaya kasih sayang.
Cadangan kepada IKRAM dan rangkaian sekolah
Bagi memperkukuh usaha menangani isu buli dan keganasan, IKRAM dan jaringan sekolah Musleh disarankan agar melaksanakan langkah-langkah berikut:
- Menubuhkan Pasukan Sekolah Rahmah di setiap sekolah — dianggotai guru, kaunselor, pelajar dan ibu bapa untuk mengaudit budaya sekolah dan memantau laporan kes.
- Menggubal Polisi Antibuli dan Antigangguan Seksual yang jelas dan terperinci dibawah payung rahmah.
- Menambah Modul Nilai dan Pendidikan Seksual Beradab dalam kurikulum dan kokurikulum.
- Menjalankan Latihan Profesional Murabbi dan Guru secara berkala.
- Memperluas Khidmat Kaunseling dan Sistem Aduan Rahsia.
- Memastikan Infrastruktur Fizikal Sekolah Selamat dan Mesra Rahmah.
Kesimpulan
Isu buli, keganasan dan serangan seksual di sekolah tidak boleh diselesaikan hanya melalui tindakan disiplin atau undang-undang. Ia memerlukan pendekatan menyeluruh dan berasaskan nilai, yang menyentuh aspek fizikal, psikologi, spiritual dan sosial.
Melalui pelaksanaan konsep Sekolah Rahmah, IKRAM Musleh telah menunjukkan model pendidikan yang holistik dan penuh kasih sayang — yang bukan sahaja melahirkan pelajar berdisiplin, tetapi juga insan rabbani yang menyebarkan rahmah kepada seluruh alam.
Sebagai pemimpin masyarakat dan pendidik, marilah kita memperkukuh budaya rahmah di sekolah agar setiap anak berasa dihargai, dilindungi dan dibimbing dengan kasih sayang.
Saharuddin Yusoff
Yang Dipetua IKRAM Kawasan Manjung
Board of Director, Akademi Pendidikan Al-Hidayah Manjung
Ahli Lembaga Pengurusan Sekolah Rendah & Menengah Al-Hidayah Manjung
Rujukan:
Yahaya, A. (2006). Indeks Perlakuan Buli di Kalangan Pelajar Sekolah Menengah dan Rendah di Malaysia. UTM.
Yahaya, A., & Hassan, H. (2007). Masalah Gangguan Kehormatan di Kalangan Guru di Johor, Melaka, Negeri Sembilan dan Selangor. UTM.
Abdul Razak Manaf et al. (2012). Kajian Pengetahuan Seksualiti dalam Kalangan Pelajar Malaysia. UUM.
Siti Marhamah Kamarul Arifain et al. (2019). Faktor Risiko dan Pelindung Terhadap Tingkah Laku Seksual di IPTA. UKM.
IKRAM Musleh (2024). Konsep Sekolah Rahmah & Kem Kepimpinan Rahmah.
https://musleh.edu.my/2024/training-of-trainers-kem-kepimpinan-rahmah/
https://ikram.org.my/konsep-sekolah-rahmah-perlu-dihidupkan-bina-insan-rabbani/
